รูปแบบและกระบวนการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนา ในภาคเหนือ

งานวิจัยเรื่อง “รูปแบบและกระบวนการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนา ในภาคเหนือ” ภายใต้แผนงานวิจัยเรื่อง “รูปแบบและกระบวนการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนา” มีวัตถุประสงค์ ์เพื่อศึกษากระบวนการป้องกันยาเสพติดของชุมชน สร้างรูปแบบและมาตรการของชุมชนในการป้องกันปัญหายาเสพติด และเสริมสร้างเครือข่ายการป้องกันยาเสพติดของชุมชนตามหลักพระพุทธศาสนาในภาคเหนือ

กรอบแนวคิดการวิจัย

ผลการวิจัย พบว่า

1. กระบวนการป้องกันปัญหายาเสพติดของชุมชนในเขตเทศบาลตำบลเมืองพาน อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ประกอบด้วยการค้นหาสืบสภาพชุมชน การมีส่วนร่วมของคนในชุมชน การ
   รับรองครัวเรือน การบูรณาการสู่สถานศึกษา การตักเตือน การบำบัด การจับกุมและดำเนินคดี การติดตาม การรักษาสถานะชุมชนเข้มแข็ง และการใช้มาตรการทางสังคม การดำเนินงานให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนในการทำกิจกรรมการป้องกัน การปราบปราม การติดตามผู้ติดยาเสพติด การสร้างความเข้มแข็งให้แก่ครอบครัวผ่านกระบวนการบ่มเพาะของสถาบันศาสนาและสถาบันการศึกษา การบูรณาการแผนงาน โครงการของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งการใช้มาตรการทางสังคมในรูปแบบของธรรมนูญชุมชน
2. รูปแบบและมาตรการในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดของชุมชนในจังหวัดแพร่และจังหวัดพะเยา ประกอบด้วย รูปแบบการสร้างความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว รูปแบบที่เป็นการให้ความรู้เกี่ยวกับหลักธรรมในการแก้ไขปัญหายาเสพติด รูปแบบที่เป็นกฎกติกาของชุมชนและรูปแบบที่เป็นโครงการกิจกรรม ทั้ง 4 รูปแบบดำเนินงานโดยเน้นการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนกับหน่วยงานที่เป็นปัจจัยหลักในการขับเคลื่อนกระบวนการแก้ไขปัญหายาเสพติดของชุมชน
3. การเสริมสร้างเครือข่ายการป้องกันปัญหายาเสพติดของชุมชนในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด จังหวัดแพร่ ได้มีการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด จังหวัดแพร่ ที่มีความสอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาล 7 ด้าน โดยเป็นการบูรณาการการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐ ในรูปแบบของศูนย์อำนวยการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดจังหวัดแพร่ โดยมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมกับภาคประชาชน ผ่านการประสานงานที่เป็นทางการจากศูนย์อำนวยการฯ ที่มีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นประธาน สั่งการไปยังอำเภอ ตำบล และหมู่บ้านเพื่อให้มีการทำกิจกรรมการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในพื้นที่ให้บรรลุตามเป้าหมายที่วางไว้

การวิเคราะห์หลักธรรมที่นำมาใช้การสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนาในภาคเหนือ มีความหลากหลายไปตามบริบทและสถานการณ์ที่เกิดขึ้น ประกอบด้วยหลัก โอวาทปาติโมกข์ หลักศีล 5 หลักอริยสัจ 4 หลักอปริหานิยธรรม หลักสามัคคีธรรม หลักทิศ 6 หลักประโยชน์ 3 หลักไตรสิกขา หลักการคบมิตร และหลักปัญญา

องค์ความรู้งานวิจัย

1. การปรับเปลี่ยนรูปแบบและกระบวนการทำงานในการแก้ไขปัญหายาเสพติดในภาคเหนือ ภาครัฐได้มีการทำงานในเชิงรุกมากขึ้นและใช้กระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน โดยให้ภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินงานแก้ไขปัญหายาเสพติดในระดับชุมชน การทำกิจกรรมกับนักเรียนในโรงเรียน การมีส่วนร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยมีการบูรณาการการทำกิจกรรมกับหน่วยงาน องค์กรต่างๆ ทั้งองค์กรภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาคประชาชน องค์กรภาคประชาสังคม สถาบันการศึกษาทุกระดับในพื้นที่ รวมทั้งวัดที่มีพระสงฆ์มีบทบาทหลักในการอบรมคุณธรรมจริยธรรมให้แก่เด็กเยาวชนในโรงเรียน ในชุมชน และเยาวชนที่ติดยาเสพติด โดยใช้หลักธรรมทางพระพุทธศาสนามากำกับการดำเนินชีวิตประจำวัน
2. รูปแบบและกระบวนการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนาในภาคเหนือ ใช้แนวคิดการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน และแนวคิดการบูรณาการแผนงานและกิจกรรมของหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องทั้งในระดับนโยบายและระดับปฏิบัติ ทั้งนี้ วัดและครอบครัวจะมีบทบาทในการสร้างความเข้มแข็งให้คนในชุมชน โดยพระสงฆ์เป็นผู้ที่มีบทบาทในการทำกิจกรรมด้านจิตใจ การสั่งสอนอบรมให้ความรู้แก่เด็กเยาวชน บุคคลที่เสี่ยงต่อการเสพยาเสพติดในชุมชน มีการอบรม การบรรยายธรรมะ การเข้าค่ายคุณธรรมทั้งที่เป็นทางการและที่ไม่เป็นทางการคือ การเทศนาสั่งสอนธรรมะให้แก่ญาติโยมที่มาทำบุญใส่บาตร ให้เห็นความสำคัญของการสร้างความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว เพื่อให้ผู้ปกครองทำบทบาทในการอบรมสั่งสอนลูกหลาน การสอดส่องพฤติกรรม การประพฤติตนเป็นแบบอย่างที่ดีให้แก่บุตรหลาน ส่วนการใช้มาตรการทางสังคมบทบาทหลักจะอยู่ที่แกนนำชุมชน โดยการสร้างกติการ่วมกันภายในชุมชน ในรูปแบบของกฎระเบียบหมู่บ้าน ธรรมนูญชุมชน หรือการตัดสิทธิประโยชน์ด้านสวัสดิการต่างๆ ในชุมชน ส่วนรูปแบบและมาตรการของชุมชนในการป้องกันปัญหายาเสพติดในชุมชน กระทำผ่าน การสร้างความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว การนำหลักธรรมเพื่อสร้างสังคมปลอดยาเสพติด การกำหนดกฎกติกาและมาตรการทางสังคมของชุมชน การดำเนินกิจกรรมเพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด การสร้างเครือข่ายการป้องกันยาเสพติดของชุมชน
3. ยุทธศาสตร์ในการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนาในภาคเหนือ ประกอบด้วย 3.1) ยุทธศาสตร์บูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการป้องกันปัญหายาเสพติด 3.2) ยุทธศาสตร์พัฒนากลไกการมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันปัญหายาเสพติด 3.3) ยุทธศาสตร์การสร้างเครือข่ายความร่วมมือในการป้องกันปัญหายาเสพติด
4. การบูรณาการหลักธรรมในการสร้างสังคมปลอดยาเสพติดตามหลักพระพุทธศาสนา ประกอบด้วย หลักการ 3 อุดมการณ์ 4 วิธีการ 6 หลักอริยสัจ 4 หลักอปริหานิยธรรม หลักสามัคคีธรรม หลักประโยชน์ 3 หลักไตรสิกขา หลักทิศ 6 หลักการคบมิตร และหลักปัญญา