การจัดการทรัพยากรน้ำที่มีคุณธรรม สมดุล และยั่งยืน

๑) เข้าพบปะแกนนำกลุ่มเป้าหมายเพื่อจัดประชุมวางแผนในการดำเนินกิจกรรมตาม วัตถุประสงค์การวิจัย

๒) ผู้วิจัยประชุมวางแผนกับกลุ่มเป้าหมายเพื่อศึกษากระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำ ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี

๓) จัดทำแผนปฏิบัติการวิจัย

๔) ปฏิบัติการตามแผนที่กำหนดไว้

๕) ถอดบทเรียนหรือสะท้อนผลการปฏิบัติและปรับปรุงแก้ไข

๖) สรุปผลกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

วิธีดำเนินการวิจัย ดังนี้

๑. ดำเนินการวิจัย ขอบเขตผู้ให้ข้อมูล ผู้วิจัยทำการกำหนดผู้ให้ข้อมูลในการวิจัยแบบเจาะจง ผู้ให้ข้อมูลหลักในการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ได้แก่ นายกองค์การบริหารส่วนตำบล, รองนายกองค์การบริหารส่วนตำบล จำนวน ๑๐ คน ผู้เชี่ยวชาญด้านการอนุรักษ์และการจัดการทรัพยากรน้ำเขต ๑๔ และสำนักงานกรมทรัพยาการน้ำที่ ๑๐ จังหวัดสุราษฎร์ธานี จำนวน ๕ คน ผู้นำชุมชน ได้แก่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน จำนวน ๑๐ คนและปราชญ์ชาวบ้าน จำนวน ๕ คน รวมจำนวนทั้งสิ้น ๓๐ คน ขอบเขตด้านพื้นที่อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานีได้แก่ ตำบลตะปาน ตำบลกรูด ตำบลท่าสะท้อน ตำบลท่าข้าม และตำบลเขาหัวควาย

๒. เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย วิจัยเชิงคุณภาพ เป็นแบบสัมภาษณ์เชิงลึก โดยจัดประเด็นคำถามตามแนวเกณฑ์ชี้วัดกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำ แบ่งออกเป็น ๔ ตอน ดังนี้ ๑) ข้อมูลส่วนบุคคลได้แก่ชื่อผู้ให้สัมภาษณ์ อายุ วุฒิการศึกษา ตำแหน่งประสบการณ์การทำงาน สถานที่ทำงาน โทรศัพท์ วัน/เวลาที่สัมภาษณ์ ๒) คำถามเกี่ยวกับกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำ ได้แก่ กระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แต่ละพื้นที่มีการจัดการอย่างไร ด้านการลด (Reduce) ด้านการใช้ซ้ำ (Reuse) ด้านการนำกลับมาใช้ใหม่ (Recycle) ๓) คำถามเกี่ยวกับการพัฒนากิจกรรมและเทคโนโลยีพื้นบ้านในการจัดการทรัพยากรน้ำ ได้แก่ การพัฒนากิจกรรมและเทคโนโลยีพื้นบ้านในการจัดการทรัพยากรน้ำ มีแนวทางในการพัฒนาอย่างไร กิจกรรมและเทคโนโลยีพื้นบ้านที่มีอยู่ในปัจจุบัน กิจกรรมและเทคโนโลยีพื้นบ้านที่พัฒนาต่อยอดในอนาคต ๔) คำถามเกี่ยวกับการสร้างเครือข่ายการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี

๓. การเก็บรวบรวมข้อมูล ระยะที่ ๑) วิเคราะห์องค์ความรู้จากเอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี ใช้เวลาประมาณ ๒ เดือน ระยะที่ ๒) การสัมภาษณ์เชิงลึก โดยการสัมภาษณ์แบบเจาะจงกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญ เพื่อนำองค์ความรู้ไปประกอบการศึกษากระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการนำข้อมูลทั้งหมดมาสรุปสังเคราะห์ให้เห็นถึงกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำ และรูปแบบที่ชัดเจนเพื่อประกอบการใช้เป็นข้อมูลในการนำองค์ความรู้ และบทเรียนจากการวิเคราะห์เอกสาร ๒ เดือน ระยะที่ ๓) สังเคราะห์เพื่อนำองค์ความรู้ไปพัฒนากิจกรรม เทคโนโลยีพื้นบ้าน และสร้างเครือข่ายการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการนำข้อมูลทั้งหมดมาสรุปสังเคราะห์ให้เห็นถึงกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำในรูปแบบที่ชัดเจน เพื่อประกอบการใช้เป็นข้อมูลในนำองค์ความรู้ และบทเรียนจากการวิเคราะห์เอกสาร และจากการสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญแบบเจาะจงโดยใช้ระยะเวลาประมาณ ๒ เดือน ระยะที่ ๔) การวิเคราะห์ และสังเคราะห์ข้อมูลทั้งหมดที่ได้จากการเก็บรวบรวมข้อมูลมาสร้างเครือข่ายการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยใช้ระยะเวลาประมาณ ๔ เดือน ระยะที่ ๕) การสรุปผลการวิจัยเพื่อนำเสนอต่อสถาบันวิจัยพุทธศาสน์และสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติต่อไปโดยใช้ระยะเวลาประมาณ 2 เดือน

๔. การวิเคราะห์ข้อมูล นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) การสังเคราะห์เนื้อหา ตามลำดับขั้นตอน ดังนี้ ๑) จัดระเบียบข้อมูล ได้แก่ การนำข้อมูลที่ได้มาจากการศึกษาเอกสาร ใช้วิธีการวิเคราะห์เอกสารเชิงเนื้อหา นำเสนอข้อมูลด้วยวิธีการพรรณนา ๒) การแสดงข้อมูล ได้แก่ การนำข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ เชิงลึก ใช้วิธีการวิเคราะห์แบบอุปนัย โดยนำข้อมูลมาเรียบเรียงและจำแนกอย่างเป็นระบบ จากนั้นนำมาตีความหมาย เชื่อมโยงความสัมพันธ์และสร้างข้อสรุปจากข้อมูลที่รวบรวมได้ โดยทำไปพร้อมกับการเก็บรวบรวมข้อมูล ทั้งนี้เพื่อจะได้ศึกษาประเด็นต่าง ๆ ได้ลึกซึ้ง เมื่อประเด็นใดวิเคราะห์แล้วไม่มีความชัดเจนก็จะตามไปเก็บข้อมูลเพิ่มเติมในประเด็นต่าง ๆ เพื่อตอบคำถามหลักตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย ข้อมูลเชิงคุณภาพได้นำมาวิเคราะห์เพื่อหาความเชื่อมโยงความสัมพันธ์เชิงทฤษฎี ๓) การหาข้อสรุป ได้แก่ การตีความหมายและตรวจสอบความถูกต้องของผลการวิจัย ใช้การตรวจสอบและการวิเคราะห์ข้อมูล ในขั้นแรกผู้คณะวิจัยได้ตรวจสอบว่าได้ข้อมูลเพียงพอแล้วหรือยัง ข้อมูลนั้นได้ตอบปัญหาของการวิจัยแล้วหรือไม่ หากผู้วิจัยพบว่าได้ข้อมูลที่ไม่ตรงกัน ผู้วิจัยจะตรวจสอบว่าข้อมูลที่แท้จริงเป็นอย่างไร ๔) สรุปผลการวิจัย นำเสนอผลการวิจัย เป็นการเสนอกระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยการพรรณนาโวหาร

๒. บทความตีพิมพ์ในฐาน TCI 1 จำนวน @ บทความ

๓. องค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรน้ำ จำนวน ๑ เล่ม

๔. เครือข่าย จำนวน ๔ เครือข่าย

ผลลัพธ์ต่อนิสิต (ด้านการเรียนรู้และการพัฒนาองค์ความรู้)

นิสิตได้เรียนรู้กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพอย่างลึกซึ้ง ผ่านการเก็บข้อมูลภาคสนาม การสัมภาษณ์ และการวิเคราะห์แบบอุปนัย เกิดความเข้าใจในแนวคิด 3Rs (Reduce, Reuse, Recycle) และการประยุกต์ใช้ในการจัดการทรัพยากรน้ำในบริบทท้องถิ่น สามารถบูรณาการภูมิปัญญาท้องถิ่นกับหลักวิชาการสมัยใหม่ เพื่อพัฒนาเทคโนโลยีพื้นบ้านด้านการจัดการน้ำ เช่น น้ำหมักชีวภาพ แก้มลิงขนาดเล็ก เกิดจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อมและการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ นำไปใช้เป็นแนวทางในการดำรงชีวิตและพัฒนาโครงการอนุรักษ์ในอนาคต

ผลลัพธ์ต่อ ชุมชน (ด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่น)

     ชุมชนมีระบบจัดการน้ำอย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น เช่น การสร้างแก้มลิง การใช้น้ำซ้ำ และการบำบัดน้ำเสียด้วยน้ำหมักชีวภาพ เกิดเครือข่ายการจัดการน้ำภายในชุมชน ที่มีทั้งผู้นำท้องถิ่น เกษตรกร และปราชญ์ชาวบ้าน ทำให้การบริหารทรัพยากรน้ำมีประสิทธิภาพและต่อเนื่อง ลดปัญหาการขาดแคลนน้ำในฤดูแล้ง และช่วยให้การใช้น้ำเพื่อการเกษตรและอุปโภคบริโภคทั่วถึงมากขึ้นชุมชนตระหนักถึงการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและการจัดการขยะ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการดูแลคุณภาพน้ำเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นกับองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ทำให้ชุมชนสามารถพัฒนาเทคโนโลยีพื้นบ้านได้ด้วยตนเอง

ผลลัพธ์ต่อ สังคม (ในระดับพื้นที่และนโยบายสาธารณะ)

     เกิดต้นแบบการจัดการทรัพยากรน้ำแบบมีส่วนร่วมของท้องถิ่น ที่สามารถนำไปขยายผลในพื้นที่อื่นของจังหวัดสุราษฎร์ธานี

สนับสนุนการดำเนินงานตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง และนโยบายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDG 6: การจัดการน้ำและสุขาภิบาล)

เสริมบทบาทขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ให้เป็นศูนย์กลางการจัดการทรัพยากรน้ำร่วมกับประชาชน

สร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ชุมชน และสถาบันการศึกษา เพื่อการบริหารจัดการน้ำแบบบูรณาการในระยะยาว

เป็นข้อมูลเชิงนโยบายในการวางแผนจัดการน้ำระดับจังหวัดและภูมิภาค ที่คำนึงถึงบริบทพื้นที่และภูมิปัญญาท้องถิ่น

0 การต่อยอดงานวิจัยเพื่อนำไปสู่ผลิตภัณฑ์และบริการใหม่

þ การผลักดันนโยบายและกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย

0 การส่งเสริมให้ได้รับทุนวิจัยต่อยอดหรือความเป็นหุ้นส่วน

þ การพัฒนาบุคลากรและโครงสร้างพื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม

(ภาครัฐ, ภาคเอกชน, ภาควิชาการ, คณะสงฆ์ ฯลฯ)

๒. องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี

๓. องค์การบริหารส่วนตำบลท่าสะท้อน อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี

๔. องค์การบริหารส่วนตำบลตะปาน อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี

๕. วัดประชาวงศาราม อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี

þ วิทยาลัยสงฆ์สุราษฎร์ธานี

๒. ขาดกลไกเชื่อมโยงระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับหน่วยงานด้านทรัพยากรน้ำระดับจังหวัดหรือประเทศ ทำให้การบูรณาการข้อมูลและการดำเนินงานยังไม่ต่อเนื่อง
๓. แม้มีการใช้เทคโนโลยีพื้นบ้าน เช่น แก้มลิง น้ำหมักชีวภาพ แต่ ยังไม่มีการประเมินประสิทธิภาพเชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อยืนยันผลด้านคุณภาพน้ำและความคุ้มค่าเชิงเศรษฐกิจ

๔.แม้ว่ามีการสร้างเครือข่ายในพื้นที่ แต่ยังจำกัดอยู่ในระดับชุมชนหรือกลุ่มเกษตรกรบางกลุ่ม ไม่ครอบคลุมระดับอำเภอหรือจังหวัด