การยกระดับการจัดการขยะสู่การสร้างสรรค์นวัตกรรมวิถีพุทธ

การวิจัยเรื่อง “การยกระดับการจัดการขยะสู่การสร้างสรรค์นวัตกรรมวิถีพุทธ” มีวัตถุประสงค์ ดังนี้

1. เพื่อศึกษาสภาพปัญหา สาเหตุ อุปสรรค เกี่ยวกับขยะและการจัดการขยะในบ้านหนองสรวง ในตำบลหนองขนาก
2. เพื่อสร้างสรรค์นวัตกรรมวิถีพุทธและจัดการขยะในชุมชนโดยใช้นวัตกรรมวิถีพุทธ
3. เพื่อประเมินผลการจัดการขยะในชุมชนโดยใช้นวัตกรรมวิถีพุทธและนำเสนอนวัตกรรมวิถีพุทธ

นวัตกรรมวิถีพุทธ

นวัตกรรมวิถีพุทธ “L A T E Model” เป็นนวัตกรรมเชิงกระบวนการ (Process Innovation) สำหรับปฏิบัติการจัดการขยะในชุมชน โดยเริ่มจาก

• L = Listening โดยจัดอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้เกี่ยวกับการจัดการขยะแก่ชาวบ้าน
• T = Thinking โดยนำเสนอปัญหาขยะในชุมชนต่อชาวบ้าน จุดประกายความคิดให้ชาวบ้านเห็นผลกระทบจากปัญหาขยะ มองเห็นความสำคัญของการจัดการขยะ ระดมสมองร่วมกันเพื่อค้นหาแนวทางการแก้ไขปัญหาขยะ และกำหนดกฎกติกาจัดการขยะในชุมชน
• A = Action ผู้นำชุมชนและชาวบ้านลงมือทำกิจกรรมจัดการขยะเพื่อลดปริมาณขยะในชุมชนให้เหลือศูนย์ เช่น กิจกรรมคัดแยกขยะ กิจกรรมจัดการขยะตามหลัก 3Rs กิจกรรมหน้าบ้านน่ามอง กิจกรรมพัฒนาชุมชน กิจกรรมธนาคารขยะรีไซเคิล กิจกรรมขยะอันตรายและไข่ไก่ กิจกรรมผ้าป่าขยะรีไซเคิล
• E = Effort ระหว่างดำเนินการจัดการขยะในชุมชน ชาวบ้านจะต้องมีใจรักษาความสะอาด มีพยายามในการพัฒนาชุมชนให้ปลอดขยะ มีจิตใจมุ่งมั่นแน่วแน่ต่อเป้าหมาย ตรวจสอบและค้นหาแนวทางพัฒนาชุมชนให้ปลอดขยะอย่างต่อเนื่อง

นอกจากนี้ ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรให้กำลังใจชาวบ้าน และในขณะเดียวกัน ผู้นำชุมชนควรขอการสนับสนุนด้านงบประมาณ เครื่องมือ อุปกรณ์ที่จำเป็นต่อการจัดการขยะจากหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม เพื่อให้กิจกรรมจัดการขยะดำเนินการอย่างราบรื่น เมื่อดำเนินการดังกล่าวข้างต้น ชุมชนจะกลายเป็นชุมชนปลอดขยะอย่างยั่งยืน

องค์ความรู้จากการวิจัย

จากภาพสรุปองค์ความรู้การวิจัยข้างต้น อธิบายว่า การพัฒนาชุมชนหรือการยกระดับชุมชนสู่ความเป็นชุมชนปลอดขยะเหลือศูนย์ (Zero Waste) มีกระบวนการตามขั้นตอน ดังนี้

1. การศึกษาวิเคราะห์ปัญหาขยะในชุมชน (Diagnosing Garbage Problems in the Community) ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องต้องศึกษาปัญหาขยะในชุมชนอย่างถ่องแท้ กล่าวคือ ศึกษาสภาพปัจจุบันเกี่ยวกับปัญหาขยะ สาเหตุการเกิดขึ้นของปัญหาขยะ ผลกระทบจากปัญหาขยะ อุปสรรคต่อการจัดการขยะ และวิธีการจัดการขยะ
2. การปฏิบัติการจัดการขยะโดยใช้นวัตกรรมวิถีพุทธ (Waste Management by Using Buddhist Innovations) ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องวางกระบวนการจัดการขยะและปฏิบัติการ จัดการขยะตามขั้นตอนของนวัตกรรมวิถีพุทธ กล่าวคือ (1) L = Listening  หมายถึง ผู้นำชุมชนหรือ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องจัดอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้แก่ชาวบ้าน ในประเด็นเกี่ยวกับการจัดการขยะที่ถูกต้อง เช่น การคัดแยกขยะ การจัดการขยะตามหลัก 3 Rs การทำปุ๋ยหมัก หน้าบ้านน่ามอง การพัฒนาชุมชน (2) T = Thinking หมายถึง ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องนำเสนอปัญหาขยะภายในชุมชนแก่ชาวบ้านเพื่อสร้างการรับรู้ พูดโน้มน้าวให้ชาวบ้านเห็นความสำคัญของการจัดการขยะ ตระหนักถึงผลกระทบจากปัญหาขยะ ระดมสมองร่วมกับชาวบ้านเพื่อค้นหาแนวทางแก้ไขปัญหาขยะและกำหนดกฎกติกาในการทำกิจกรรมจัดการขยะในชุมชนร่วมกัน (3) A = Action หมายถึง ผู้นำชุมชน ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง และชาวบ้านร่วมแรงร่วมใจทำกิจกรรมจัดการขยะในชุมชนให้เหลือศูนย์ เช่น กิจกรรมคัดแยกขยะ กิจกรรมการทำปุ๋ยหมักจากขยะอินทรีย์ กิจกรรมการทำสิ่งประดิษฐ์จากวัสดุเหลือใช้ กิจกรรมการใช้ถุงผ้าหรือตะกร้าแทนถุงพลาสติก กิจกรรมหน้าบ้านน่ามอง กิจกรรมพัฒนาชุมชน และทำโครงการอื่น ๆ ที่ส่งเสริมการจัดการขยะ เช่น โครงการผ้าป่าขยะรีไซเคิล โครงการธนาคารขยะ โครงการขยะอันตรายแลกไข่ไก่ (4) E = Effort หมายถึง ในระหว่างการดำเนินการกิจกรรมจัดการขยะในชุมชน ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ควรสร้างจิตสำนึกรักษ์สิ่งแวดล้อมให้กับประชาชน ให้กำลังใจประชาชนเพื่อให้พวกเขามีกำลังใจที่ดีในการจัดการขยะ นอกจากนี้ ผู้นำชุมชนหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรขอการสนับสนุนด้านงบประมาณ เครื่องมือ อุปกรณ์ที่จำเป็นต่อการจัดการขยะจากหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน หรือภาคประชาสังคม เพื่อให้กิจกรรมการจัดการขยะในชุมชนดำเนินไปอย่างราบรื่นและสำเร็จตามเป้าหมาย
3. ชุมชนปลอดขยะเหลือศูนย์ (Zero Waste Community) เมื่อการปฏิบัติการจัดการ ขยะโดยใช้นวัตกรรมวิถีพุทธในชุมชนดำเนินการอย่างต่อเนื่องจนประสบความสำเร็จ ชุมชนจะกลายเป็นชุมชนปลอดขยะเหลือศูนย์ สะอาด สวยงาม และเป็นที่ประทับใจแก่บุคคลที่สัญจรผ่านไปมา นอกจากนี้ชาวบ้านในชุมชนจะมีสขุ ภาวะด้านร่างกายสมบูรณ์แข็งแรง (Physical Well-being) เพราะไม่ได้สูดดมกลิ่นเหม็นจากขยะหรือกลิ่นควันจากการเผาขยะ มีสุขภาวะด้านจิตใจแจ่มใส (Mental Well-being) เพราะได้อยู่ในชุมชนที่มีสภาพแวดล้อมดี มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย สะอาด สวยงาม มีสุขภาวะด้านสังคมที่ดี (Social Well-being) เพราะชาวบ้านไม่ได้ทะเลาะเบาะแว้ง เรื่องการเผาขยะที่ส่งกลิ่นเหม็นรบกวนเพื่อนบ้าน หรือชาวบ้านไม่ได้มีปัญหากับผู้นำชุมชนในกรณีทิ้งขยะในพื้นที่สาธารณะ และมีสุขภาวะด้านปัญญาที่ดี (Intellectual well-being) เพราะได้ฝึกสติ สมาธิในขณะทำกิจกรรมจัดการขยะ

จะอย่างไรก็ตาม ความสำเร็จในการพัฒนาชุมชนให้ปลอดขยะเหลือศูนย์ จะเกิดขึ้นได้มีเพียงหนึ่งประโยคเท่านั้นว่า พวกเราต้องช่วยกัน (We Have to Help One Another) หมายความว่า พวกเราจะต้องไม่ผลักภาระการจัดการขยะให้เป็นหน้าที่ขององค์การบริหารส่วนตำบลหรือเทศบาล หรือผู้นำชุมชนเพียงฝ่ายเดียวเท่านั้น แต่พวกเราทุกคนต้องช่วยกันจัดการขยะด้วยความสามัคคี น้ำหนึ่งใจเดียวกัน การจัดการขยะในชุมชนให้เหลือศูนย์จึงจะประสบความสำเร็จได้